Druivensoort onbekend

Geraak je ook wel eens gefrustreerd bij het kiezen van een flesje en er nergens de druivensoort op staat vermeld? Ben ik ook geweest. Heel vervelend. En verwarrend vooral. Veel discussies met mijn vader tot gevolg. Hij hardcore oldskool versus ik die een meer progressieve visie had op wijn – gewoon de druif erop zetten, lekker handig, toch? Spoiler alert: hij had gelijk. Dus hier volgt het antwoord op de vraag waarom er op sommige wijnlabels wèl en op andere niet de druivensoort vermeld staat.

Frankrijk vs. Australië

Het lijkt haast té gemakkelijk om het altijd over het verschil tussen Europa en de Nieuwe Wereld te hebben. Maar ik kan niet anders dan het proefondervindelijk bevestigen. #sorrynotsorry

Wijnen uit de Nieuwe Wereld (Australië, Chili, Argentinië, Zuid-Afrika, Nieuw Zeeland, de VS, …) vermelden bijna altijd de druivensoorten die werden gebruikt voor de wijn. Tenzij het een eenvoudige landwijn zonder referenties whatsoever betreft. In dat geval staat er vaak gewoon ‘rode wijn’ of ‘witte wijn’. In dat geval heb je het raden naar wat je in je glas zult aantreffen.

Die categorie van generische tafelwijn uit de Nieuwe Wereld vind je bij ons trouwens vaak terug in de rekken van de supermarkt. In het bijzonder bij de laaggeprijsde wijnen die de supermarktketen zelf bottelt in reeksen met leuke etiketjes.

Oldskool

In Europa is het wat minder rechtlijnig. De bekende, traditionele wijnregio’s in Frankrijk, Italië en Spanje vermelden meestal geen druivensoorten, maar enkel de fysieke oorsprong van de wijn of de wijnsoort. Denk bijvoorbeeld aan Pomerol (van de rechteroever van de Girondes in Bordeaux). Of Chianti Classico (uit de heuvels tussen Siena en Firenze in Toscana). En ook Ribera del Duero (ten noorden van Madrid en ten oosten van Valladolid). Bovenstaande wijnen worden gemaakt van respectievelijk Merlot/Cabernet Franc (Pomerol), Sangiovese (Chianti Classico) en Tempranillo (Ribera del Duero). Maar dat staat er dus niet op. Dàt moet je dan even weten.

nieuwe stijl

In andere Europese wijnlanden vind je vaak wèl een vermelding van de druif op het etiket. In Duitsland, Oostenrijk, België, Bulgarije, Roemenië of Hongarije, om er maar enkelen te noemen, vind je meestal klaar en duidelijk de druif vermeld.

Ook in de wat jongere wijngebieden van Frankrijk, Italië en Spanje zetten ze ‘t er vaker wel op. Dikwijls gaat het dan over de warmste gebieden van het land, bvb. Languedoc-Roussillon (Frankrijk), Puglia en Sicilië (Italië) of Castilla y Leon en Calatayud (Spanje). Als je kijkt naar de prijs van dit type wijnen, dan zit je in min of meer dezelfde prijsklasse als wijnen uit de Nieuwe Wereld.

Oké, good to know, maar wat vertelt je dat nu precies? Geeft de vermelding van de druif je niet sowieso meer informatie over de wijn in kwestie? Dat zou je denken, maar het is eigenlijk net omgekeerd. Het wordt duidelijker, bear with me!

Appellaties

Laten we eens kijken waarom het verschil er in de eerste plaats is. De wijnen die geen druivensoorten vermelden op hun etiketten, vermelden wel iets anders: de appellatie! Een appellatie is een duidelijk afgebakend wijngebied (oorsprong) waarin wijnen op een bepaalde manier (wijnsoort/wijnstijl) en met specifieke druivensoorten worden gemaakt.

Zo’n appellatie valt onder strenge regels en wetten waaraan je als wijnmaker moet voldoen, wil je de naam van de appellatie gebruiken. Hoe kleiner het gebied van de appellatie, hoe strenger vaak de wetten en bijgevolg, hoe kleiner de opbrengsten. Kleine opbrengsten staan quasi altijd gelijk aan duur. Hoe groter het appellatiegebied, hoe meer beweegruimte je als wijnmaker doorgaans hebt en hoe minder verschillen tussen de wijndomeinen onderling. Hoe kleiner de oppervlakte van een appellatie, hoe meer controle er is en hoe meer je als consument te weten kunt komen over de oorsprong en de kwaliteit van een wijn. In extreme gevallen, bijvoorbeeld in Bourgogne of Côte Rotie (Côtes du Rhone), kan een appellatie één enkel wijndomein omvatten (monopole).

Zeker in Frankrijk verwijzen bepaalde termen zoals Grand Cru Classé en Premier Cru of eerste wijn en tweede wijn van een specifiek Château bijna altijd naar een fysieke oorsprong en dat gaat dan letterlijk over een specifiek wijnperceel waar iedereen die de moeite wil nemen om het op te zoeken, van weet waar dat wijnperceel zich bevindt.

Mixology

Wat moet je dan doen om bij een bepaalde appellatie te horen? ’t Is niet een club waar iedereen zomaar bij mag. Dé basisregel is dat jouw wijngaarden zich fysiek binnen de afgebakende zone van de appellatie moeten bevinden.

En als wijnmaker moet je je ook houden aan de spelregels. Je mag niet zomaar wijn gaan maken van eender welke druivensoort. Elke appellatie heeft druivensoorten die zijn toegelaten.
Soms zijn er dat heel veel (bvb. in Château-neuf-du-Pâpe in de Franse Rhone zijn er 13 verschillende druiven die je in je wijn mag draaien) en soms is het er maar één (als je een rode Romanée-Conti uit Bourgogne wil maken, dan mag dat enkel en alleen met Pinot Noir gebeuren).

En dat is meteen ook een belangrijke reden waarom de druif niet vermeld staat op het label. In veel appellaties gaat het over een blend (assemblage), dus een wijn die werd gemaakt met niet één, maar meerdere druivensoorten. Afhankelijk van de weersomstandigheden kan de samenstelling per jaar ook verschillen. Daarom vinden ze ‘t dus ook handiger om de appellatie te vermelden in plaats van de exacte druivensoorten.

Andere voorschriften in appellaties hebben vooral te maken met opbrengsten (hoeveel hectoliters wijn je mag produceren), bodemsamenstelling, minimale alcoholpercentage, hoe lang een wijn moet rijpen alvorens die op de markt mag gebracht worden en wanneer er mag of moet geoogst worden.

Sleutelen in de garage

Al die regels samen, die bepalen de voorwaarden om bij een bepaalde appellatie te horen. Waarom al die moeite, vraag je jezelf af?

Wel, er zijn grote voordelen aan bij een appellatie te horen. Sommigen zijn namelijk heel gegeerd en creëren daarom ook schaarste, wat betekent dat je voor je wijn veel meer geld kan vragen dan wanneer je buiten de appellatie valt.

superwijn

Sommige wijnmakers kiezen er echter bewust voor om uit een appellatie te stappen, bijvoorbeeld omdat ze een andere wijn willen maken, met druivensoorten die niet zijn toegelaten, of omdat ze een heel andere stijl willen maken.

Eén van de meest frappante voorbeelden daarvan vind je bij de Super Tuscans in het Italië van de jaren 70, begin ’80. Toen stapte er een groep wijnmakers collectief uit de Chianti Classico appellatie, omdat ze liever andere wijn gingen maken die niet was toegelaten. Op de lange duur is ook daar weer een nieuwe appellatie uit gegroeid: Bolgheri, een klein wijngebied in het zuiden van Toscane. Ondertussen wereldberoemd.

Het verhaal van de Super Tuscans is eerder een uitzondering, maar het gebeurt. Heel vaak vallen dit soort wijnen dan in de categorie ‘garagewijnen’. Een nogal oneerbiedige naam voor vaak heel goeie wijnen die binnen geen enkele appellatie vallen, maar het volledig moeten hebben van de reputatie van de wijn of de wijnmaker zelf.

Maar goed, in Europa bestaat een lange traditie van wijn maken. Langer dan die in de Nieuwe Wereld. Er wordt dus een ander systeem gehanteerd. Eentje dat historisch zo gegroeid is. Oké, de Fransen staan dan misschien niet bekend voor hun grote organisatietalent of om heel systematisch te werk te gaan, maar in wijn doen ze dat heel nauwgezet. Ook in Italië en Spanje zijn ze er erg in bedreven en nemen ze dat heel au sérieux. No monkey business!

Cool climate

Maar het ligt natuurlijk niet alleen aan het feit dat wij, Europeanen, er al langer mee bezig zijn. Een ander belangrijk verschil is de verscheidenheid van Europese wijnregio’s onderling en dan vooral op het vlak van klimaat, bodemsamenstelling, geografische omstandigheden etc.

the riches are in the niches

Oké, naar Europese normen is Frankrijk een groot land, maar als je dat vergelijkt met (wijn)landen in de Nieuwe Wereld, zoals pakweg Zuid-Afrika of zeker Australië, dan stelt dat niks voor. En toch zijn er gigantische verschillen in stijl, druiven en klimaten in Frankrijk. Op een hele kleine oppervlakte kom je een ongelooflijke verscheidenheid aan verschillende wijnsoorten tegen. Het klimaat in de beste wijngebieden van Europa is ook een pak koeler dan dat van de Nieuwe Wereld. De gemiddelde temperatuur ligt er lager waardoor het groeiseizoen langer duurt en er meer ruimte is voor nuances en finesse.

In de Nieuwe Wereld hebben ze doorgaans veel grotere wijnregio’s in eenzelfde klimaatzone. Er zijn om te beginnen al niet zo heel veel onderlinge klimaat- en bodemverschillen als in Europa.

Maar een van de belangrijkste redenen is allicht dat er in de meeste wijngebieden geen beperkingen of regels zijn als het aankomt op welke druiven je mag gebruiken. Het is niet zo dat er daarom geen kwaliteitsvolle wijn wordt gemaakt buiten Europa. Zeker niet. Het is alleen anders gereglementeerd, wat maakt dat je heel weinig houvast en weinig indicatie voor kwaliteit hebt. In de meeste Nieuwe Wereld-landen bestaan er wel classificaties die een bepaalde kwaliteit garanderen, en er zijn altijd kleinere wijngebieden die een sterke reputatie hebben opgebouwd. Maar ook hier komt het vaak neer op de reputatie van een wijnmaker.

Koop lokaal

Net omdat er weinig is om op voort te gaan, kiezen veel wijnmakers in de Nieuwe Wereld ervoor om tenminste de druivensoort te vermelden. Bij deze wijnen kijk je het best uit naar de specifieke klimaatzones binnen een land. Zo vind je in Chili, maar ook in Australië en Argentinië classificaties van veel hogere kwaliteit dan de rest van het land. Die hebben ze vaak te danken aan hun unieke geografische ligging.

Tot nog niet zo heel lang geleden was wijn uit de Nieuwe Wereld grotendeels bestemd voor de lokale markt. Een markt die niet was opgegroeid met (Europese) wijn. En die dus ook niet thuis was in appellaties en dergelijke. Er werd, zeker in het begin dat de wijnen uit de Nieuwe Wereld bij ons sterk opkwamen, ook wat lacherig over gedaan. Want een druif vermelden op het etiket, dat was voor mensen die niks van wijn kenden.

Ergens zit daar een kern van waarheid in, maar het is ook wat kort door de bocht. Als je geen eeuwenoud appellatiesysteem hebt, dan kun je er ook geen gebruik van maken. Beetje Europees snobisme, dus.

handelen met voorkennis

Dat Europese systeem veronderstelt dan weer wat basiskennis, wil je weten wat er nu precies in de wijn zit. En waar je je aan kunt verwachten. Maar … eens je die kennis hebt, kan je er inderdaad ook op vertrouwen. Daar waar het bij wijnen uit de Nieuwe Wereld altijd weer een gok blijft.

Ik geef toe, Europese appellaties, vooral de Franse, kunnen wat daunting zijn. Zelf ben ik zeker geen specialist inzake Bordeaux Grand Cru’s of dure Bourgognes, zeker omdat Bourgogne niet mijn field of expertise is. Maar ik weet wèl welke druiven er waar worden gebruikt en aan welke stijl ik me kan verwachten.

Ik ga eerlijk zijn, het vraagt wat voorkennis, maar het is geen rocket science! En eens je eenmaal weet welke stijl, regio of appellatie je graag lust, dan weet je meteen waar je de volgende keer naar op zoek kunt gaan.

Daarom dat ik er altijd zo op hamer om uit te zoeken van welke wijn je houdt, van te proeven en te ontdekken en, eens je hebt gevonden wat je lekker vindt, ook vooral ergens bij te houden hoe de wijn heet, waar hij vandaan komt en welke druiven er in zitten. Hoe meer informatie, hoe beter!

Conclusie

Klassieke Europese wijn hanteert een appellatiesysteem waarbij de oorsprong bepaalt welke druivensoorten er worden gebruikt en aan welke stijl je je kunt verwachten.
Hoe nauwkeuriger je de locatie kan traceren, hoe strenger de appellatie, en hoe kwalitatiever (lees: duurder) de wijn in kwestie vaak is. Bij dit type wijn staat de druivensoort bijna nooit vermeld op het etiket.

In wijnen uit de Nieuwe Wereld heb je vaak niet zo veel informatie beschikbaar die je iets kan vertellen over de precieze oorsprong van de wijn. De druivensoort is dan vaak de belangrijkste bron van informatie, met eventueel een kwaliteitsaanduiding. Maar het houdt geen rekening met individuele verschillen en vinificatiemethodes van wijnmakers.

Veel heeft te maken met het klimaat en een unieke geografische ligging. Probeer dus te ontdekken uit welke specifieke regio een wijn afkomstig is!

Mijn beste advies dat ik je daarom kan geven wanneer het aankomt op wijnen uit de Nieuwe Wereld is proeven en onthouden wat je lekker vindt. Maar verwacht niet dat Cabernet Sauvignon uit Australië hetzelfde smaakt als één uit Chili!