Waarom je beter geen Cava meer drinkt

Ik daag je uit om een Vlaams café of brasserie te vinden waar je geen cava op de kaart terug vindt. Voor velen is het een betrouwbaar alternatief voor de vaak ondrinkbare huiswijn die je in menig horeca-etablissement in je maag gesplitst krijgt. En het is bijna een standaard antwoord geworden bij gebrek aan inspiratie: ‘doe maar een cavaa’tje’.

Cava geraakte een jaar of 15 à 20 geleden immens populair en sindsdien is het eigenlijk niet meer weg te denken uit het vaste gamma wijnen. Maar het rommelt in Cava-land. Wat is er aan de hand?

België, waar Cava thuis is

 

Belgen zijn met ca. 23 miljoen flessen per jaar (in 2022) in absolute cijfers een van de grootste verbruikers van Cava wereldwijd. Als je dat cijfer vertaalt naar wat elke Belg per capita jaarlijks wegwerkt, dan zijn we quasi koploper. Veel vraag dus. En gelukkig ook veel aanbod. Maar moeten we daar wel zo blij mee zijn, met dat grote aanbod?

Want in wijn (en ook zeker schuimwijn) geldt het adagio ‘less is more’. En dan heb ik het niet enkel over de consumptie van alcohol, maar vooral over de opbrengsten van wijn, concreet: hoeveel hectoliters er van een wijn worden geproduceerd en gebotteld. Door de band genomen kun je stellen dat massaproductie in wijn de kwaliteit van het product bepaald niet ten goed komt. Wel integendeel, de kwaliteit is vaak recht onevenredig aan de omvang van de opbrengst.

Grote producties wijn zorgen in 99% van de gevallen – een optimistische inschatting van mijn kant – voor waterachtige, fantasieloze en saaie wijnen met lage kwaliteit en daarentegen veel sulfieten. Er is geen tijd om de wijnen hun natuurlijke gang te laten gaan – want time is money! Ook meteen de reden waarom premium (schuim)wijnen vaak met een heel ander prijskaartje komen.

De prijzenoorlog van cava tussen supermarktketens heeft in de laatste 10 jaar voor een enorme daling in de kwaliteit van de beroemde schuimwijn gezorgd. Alles moet alsmaar goedkoper om het hoofd te blijven bieden aan de grote vraag naar betaalbare Cava. En daar ben jij en ik, de eindconsument, tegelijkertijd de oorzaak en het slachtoffer van.

Want waarom een dure fles Champagne kopen van minstens 30 euro als je voor een fractie van de prijs een fles Cava (of nee, doe maar meteen een hele doos!) in de supermarkt kunt meegrissen?

 

Cheap Champagne

En die fractie is tijdens het laatste decennium alleen maar kleiner geworden. De kosten en de belastingen op schuimwijn, en dus ook cava, zijn daarentegen alleen maar gestegen. En dat blijven ze doen. Belgen zijn verzot op alles wat naar schuimwijn ruikt, want ook Champagne is de favoriet van veel Belgen. Een allez-retour’tje naar Epernay of Reims, daar draaien wij onze hand niet voor om. Al is het vet ook daar van de soep. De dagen dat het de moeite waard was om ter plaatse enkele kisten Champagne te gaan kopen, zijn ook al even gepasseerd. Meer nog, de kans dat je in een van de grote Champagnehuizen meer betaalt voor een fles dan in je lokale wijnwinkel in België is groot.
Veel mensen zoeken daarom naar een economischer alternatief. En òf ze dat gevonden hebben! Cava was lange tijd hét antwoord op de grote vraag naar kwalitatieve, maar tegelijk betaalbare schuimwijn. Alleen is de kwaliteit in sneltempo naar beneden gegaan.

Is alle Cava dan slecht? God nee, zeker niet! Er zijn veel hardwerkende cavaproducenten die met veel liefde en métier fan-tas-tische Cava maken. Alleen kan je geen kwaliteitsproduct maken aan dumpingprijzen. En als kleine producent kun je ook geen contract tekenen met een supermarktketen voor duizenden palletten per jaar. Gelukkig maar, of we dronken alleen nog maar ‘cava vandunaldi’.

Het kaf en het koren

 

Hoe weet je nu welke cava goed is en welke niet? 100% zeker ben je natuurlijk nooit, maar je kunt wel al met grote zekerheid de grootste rommel mijden als je weet hoeveel het min of meer kost om een fles cava in België te krijgen, en dan ook automatisch weet hoeveel de werkelijke productiekost bedraagt. Als die minder dan 2 euro is, dan moet je jezelf de vraag stellen of je dat uberhaupt wil drinken. ‘t Is dan misschien goedkoop, maar allicht ook het recept voor minderwaardige cava waar je achteraf allicht ook hoofdpijn aan overhoudt. Enkele aspecten waar je op wil letten als je Cava koopt:

Druiven

Het is misschien niet altijd duidelijk weergegeven op de fles, maar als je kunt ontdekken welke druiven er in jouw fles cava zitten, en vooral wat de verhouding van die druiven is, dan kun je al een eerste inschatting maken. Cava wordt is altijd een blend van een of meerdere van de volgende druiven: Macabeo (aka Macabeu aka Viura), Xarel.lo (dat spreek je uit als tsjarelloo) en Parellada. Net als in Champagne heeft elke druif zijn eigen karakter en draagt die bij aan de typische smaak van de wijn. Wat je in Cava wil vermijden is een groot aandeel Parellada. De druif met hoge opbrengsten (lees: goedkoop) die vooral wordt gebruikt om meer volume te creëren, en die verantwoordelijk is voor aroma’s van groen appel en bloemen. Macabeo daarentegen is verantwoordelijk voor citrussmaken en Xarel.lo geeft de wijn zijn aardse karakter. Die drie druiven zijn in een ideale wereld mooi in balans. Van Macabeo en Xarel.lo worden trouwens ook stille wijnen gemaakt, maar zelden of nooit van Parellada.

In de realiteit bestaan veel goedkope supermarktcava’s uit een groot aandeel Parellada, aangevuld met lagere percentages Macabeo en/of Xarel.lo. Dat drukt de prijs. Het is opvallend dat de grote supermarktmerken (bvb. Gran Baron uit Colruyt) de samenstelling van hun cava angstvallig verborgen houden.

Tijd

Wat een kwaliteitsschuimwijn onderscheidt van een goedkope variant zit ‘m vaak in de tijd die hij krijgt om zich te ontwikkelen. Net zoals in rode wijn, is de rijping van schuimwijn een indicatie voor de kwaliteit. Even kort door de bocht: hoe langer, hoe beter. Bij mousserende wijnen wordt de tijd die een fles krijgt voordat hij wordt klaargemaakt voor de markt ‘rijping sur lie’ of ‘sur lattes’ genoemd. Dat kan gaan van enkele maanden tot meerdere jaren. Tijdens die periode blijft een laagje gistcellen in contact met de wijn om zo meer complexiteit en rijkere smaken te ontwikkelen.

Elke appellatie heeft voorschriften die bepalen hoe lang een schuimwijn minimaal moet rijpen ‘sur lie’, alvorens hij de naam van de appellatie mag dragen. In Champagne bedraagt die tijd minimaal 18 maanden, in Cava is dat slechts 9 maanden.

Er bestaan bovendien verschillende niveau’s. Zo zal een Cava Riserva een langere periode gerijpt hebben dan een gewone Cava. Het spreekt ook voor zich dat een kwaliteitscava met 36 maanden rijping sur lie een betere wijn is dan een simpele Champagne met slechts 18 maanden rijping. Dus staar jezelf zeker niet blind op enkel een appellatie.

Prijs

Ik trap een open deur in als ik je vertel dat een goedkope fles cava allicht minder lekker zal zijn dan een dure fles. Maar er bestaat wel zoiets als een Olympisch minimum, een minimaal kwaliteitsniveau dat je liefst in je glas krijgt.

In mijn blogpost over de minimale kost van een fles wijn kon je al lezen hoeveel de reële productiekost van een fles wijn bedraagt. Bij schuimwijn ligt dat nog net iets anders.

Het grote verschil zit ‘m in de accijnzen die op schuimwijn moeten betaald worden. Want die 23 miljoen flessen die België jaarlijks binnenkomen, zijn natuurlijk een flinke cash cow voor onze regering. Zo wordt er op elke fles schuimwijn (met champagnekurk) 2 euro accijnzen betaald.

En er zijn verpakkings- en transportkosten die een pak hoger oplopen dan bij ‘stille wijnen’. De flessen zijn zwaarder (en dus duurder), de dozen omvangrijker en minder compact. Bovendien vraagt het meer tijd om een schuimwijn klaar te maken voor de markt. Vroeger kwam er veel handwerk bij kijken, maar dat werd de laatste decennia door de grote producenten al opgevangen door volledig geautomatiseerde ‘gyropalletten’, machines die het manuele draaien van de flessen volledig voor hun rekening nemen.

Als je op prijsniveau naar een goedkope fles Cava uit de supermarkt kijkt en je maakt een kleine rekensom van verpakking, transport en distributie, dan kom je al gauw aan een totale kost van zo’n 6 euro per fles. Bij flessen die je als consument aan minder dan 7 euro kunt kopen, laat dat bijzonder weinig over om de wijn ook effectief te maken. En uiteindelijk gaat het toch over wat er in je glas komt?

De juiste prijs?

 

Is alle Cava die je in de supermarkt koopt dan slecht? Nee, zeker niet. De bekende huizen van Codorniu en Freixenet hebben bijvoorbeeld nooit aan de prijzenoorlog meegedaan en blijven gewoon hun ding doen: een degelijke kwaliteit bieden voor een relatief lage prijs, maar daarom geen absurd lage prijs.

Als je een beetje fatsoenlijke Cava in je glas wil, dan leg je best minimum 8 à 9 euro op tafel.

Wil je toch wat meer kwaliteit? Dan wijk je beter uit naar een wijnwinkel die vaak met kleinere producenten samenwerkt en die je voor amper een paar euro meer een veel betere kwaliteit kan bieden. Vanaf 9 à 12 euro vind je echt goede Cava, en geef toe, dat is nog altijd maar een fractie van de prijs van een kwaliteits-Champagne!