Hoe een slak symbool werd voor de Italiaanse Slow Food-beweging

Toen de eerste McDonalds in Italië in 1986 haar deuren opende, lokte dat een storm van protest uit. Het principe van fast food staat diametraal tegenover alles waar de Italiaanse keuken voor staat.

De journalist Carlo Petrini leidde het protest, dat er dit keer niet uit bestond spandoeken en borden rond te dragen. Petrini ging voor het nationale culinaire symbool van italië: de pasta. En zo kwam het dat een groep demonstranten aan voorbijgangers van het hamburgerrestaurant in hartje Rome kommetjes penne uitdeelde onder de slogan “We don’t want fast food, we want slow food!”.

Petrini en zijn companen slaagden er niet in McDonalds buiten te houden, maar ze wisten wel een stem te geven aan een nieuwe manier van denken over eten. En er was en passant ook een naam voor het ding gevonden, want al snel zag de Slow Food-beweging het daglicht.

‘Cibo chilometro zero’

Italianen houden van lokaal en seizoensgebonden ingrediënten. In het Italiaans heet dat cibo chilometro zero (letterlijk: 0 kilometer voedsel) dat je dicht bij huis vindt. Liefst gaan ze daar voor naar de plaatselijke markt of naar lokale handelaars, boeren en telers. Een beetje zoals de nonna (grootmoeder) dat altijd al deed. En waarom veranderen wat goed is?

Wie het zich timewise kan veroorloven, neemt er ook effectief de tijd voor om zijn ingrediënten bij de juiste adresjes te halen en laat ipermercati links liggen.

Ik verklap hier geen groot geheim als ik zeg dat Italianen nogal chauvinistisch zijn als het op hun keuken aankomt. Buiten de grootsteden is het dan ook moeilijk ‘exotische’ restaurants te vinden. Een sushibar of een broodje falafel lukt nog net, maar veel gekker moet het niet worden. Zeker in het zuiden krijgen Aziatische restaurants maar moeilijk voet aan de grond.

De gevolgen daarvan zijn dagelijks merkbaar in mijn keuken waar er met grote weerstand wordt gereageerd op een voorstel tot een, ik zeg maar iets, Indische, Indonesische, Thaise of (volledig uit den boze) Chinese maaltijd.

Onze Belgische klassiekers kunnen gelukkig op meer enthousiasme rekenen (staan met stip genoteerd: stoofvlees, steak met frieten, gehaktballen en vol-au-vent.)

Wanneer ik in mijn favoriete Indische restaurant verschijn voor take-out weten ze daar al dat Mr. Italiano niet thuis is. Dus ik maak het goed voor mezelf en dompel me op zo’n momenten onder in een wereld van gerechten met vreemde namen. Deliziosa! (= heerlijk!)

Slow Food

Wat begon als een actie met wat kommetjes penne, had grote gevolgen voor de food-cultuur in Italië. Petrini bracht een hele beweging op gang die van in het begin sterk aanwezig was in de noordelijke regio Piemonte.

De Slow Food-beweging bleek geen regionaal fenomeen en al gauw waaierde het gedachtengoed uit over het hele land vond het ook ingang buiten de landsgrenzen. Petrini was on to something!

Drie jaar na het penne-incident ondertekenden Petrini en vertegenwoordigers van 15 landen het Slow Food Manifesto wat de strijd aanbond met de fast food-cultuur.

Piemonte = Slow food country

 

Bra

Waarom Piemonte zo belangrijk is voor de Slow Food-beweging, komt door een paar redenen. Niet in het minst omdat de journalist Petrini, stichter van de beweging, afkomstig was uit het Piemontese stadje Bra. De internationale Slow Food-kantoren zijn trouwens nog steeds gevestigd in Bra, wat het stadje tot het officiële Slow Food HQ maakt.

Jaren geleden al had ik het plezier te lunchen in het restaurant in Bra (osteria del Boccondivino) waar de fundamenten van Slow Food werden gelegd. Ik herinner me, buiten een uit-ste-ken-de lunch, vooral dat mijn sandaal toen stuk is gegaan waardoor ik in allerijl nog een paar nieuwe schoenen moest zien te scoren. Uit gebrek aan beters heb ik toen, net voor sluitingstijd, een paar afschuwelijke, knalroze sandalen gekocht. Ik heb ze maar een keer gedragen, maar ze gingen de annalen in als ‘de Bra-sandalen’!

Alba

Het kleine stadje Alba is het epicentrum van gastronomie in Piemonte en staat bekend om haar uitstekende wijnen en ook witte truffels. Voor de geïnteresseerden: het jaarlijkse truffelfestival van Alba wordt georganiseerd van de tweede week van oktober tot eind november. Cheap it ain’t, maar wel de moeite om een keer te doen.

Pollenzo

Net tussen Bra en Alba ligt de Universiteit van gastronomische Wetenschappen, opgericht in 2004, en gehuisvest in een schitterende UNESCO site die vroeger behoorde tot het Huis van Savoy (dat het voor het zeggen had in Noord-Italië voor de risorgimento of Eenmaking in 1870).

Wijn en duurzame landbouw

Barolo, Barbera d’Asti, Barbera d’Alba, Barbaresco, … (enfin, veel B’s). ’t zijn maar een paar bekende appellaties uit Piemonte, de lijst gaat nog wel even door. Wijnliefhebbers komen hier behoorlijk aan hun trekken! Daarnaast zijn ze in Piemonte heel serieus bezig met duurzame en biologische groententeelt waardoor chefs met de beste kwaliteit uit de streek de keuken in kunnen.

 

Eataly

Voor wie Italiaanse topingrediënten graag allemaal op een plaats vindt, is er de Italiaanse versmarkt Eataly, het vlaggenschip van de Slow Food-beweging.

De eerste vestiging opende in 2004 haar deuren in Torino en al snel werd het nieuwe winkelconcept wereldwijd opgepikt met vandaag zelfs winkels tot in Tokyo en New York. ’t Is wat vergelijkbaar met wat de Colruyt-groep in België doet met haar Cru-versmarkt: lokale, seizoensgebonden producten van topkwaliteit aanbieden. Of zoals Eataly het zelf graag verwoordt: good, clean and fair food.

Elke grote Italiaanse stad heeft er wel eentje, maar in de vestiging in Turijn voel ik me als een kind in een speelgoedwinkel! Naast een uitgebreide selectie aan verse voeding, vind je er ook een mooie collectie (voornamelijk Italiaanse) wijnen, artisanale bieren van over de hele wereld, pasta, kookboeken en keukengerei etc. Meestal is er ook een restaurantgedeelte waar je dagverse bereidingen kunt eten voor de lunch. In Torino zijn er aan elke afdeling zitplaatsen waar chefs à la minute hun specialiteiten bereiden. Voor wie het mag meer kan zijn, is er ook nog een Michelin-sterrenrestaurant.

Wie graag shopt bij Cru moet zijn portefeuille bovenhalen, en dat is niet anders bij Eataly. Trouwens, je kunt sinds 2016 ook een classy snelle hap verorberen in de Eataly x Autogrill langs de Autostrada del Sole (A1 Milan – Bologna) in Modena. Voor wie eens wat anders wil dan een panino.

Blijkbaar zou Eataly in 2023 haar eerste Belgische vestiging openen in Brussel. Iets om naar uit te kijken, vero?

Take it slow

Het logo van de Slow Food-beweging is een slak. Die moet ik vast niet uitleggen. Je herkent Slow Food-restaurants ook aan het logo dat ze meestal aan de deur adverteren. In deze restaurants ben je verzekerd van goede kwaliteit en het gebruik van eerlijke en duurzame ingrediënten.

Het iconische slakje staat voor alles waar het in de Italiaanse eetcultuur om draait. Goed eten met eerlijke ingrediënten, de tijd nemen om een goede maaltijd te bereiden. Om te genieten van eten, het liefst in goed gezelschap. Slow Food verenigt de drie waarden die voor Italianen zo belangrijk zijn: eten, tijd en samenzijn met familie en vrienden.

Ben je jezelf al eens verloren in een Eataly shop of ga jij ook op zoek naar restaurants met een slak aan de deur? Laat het eens weten in de comments!

 

A presto, ragazzi
Claire