Italiaans dat geen Italiaans is

Vraag een Australiër wat zijn nationale gerecht (aka signature dish) is en de kans is groot dat je als antwoord ‘chicken parmigiana’ krijgt. Huh? Ik had daar, voor ik zelf down under (of in ’t Italiaans laggiù) was, nog nooit van gehoord. Chicken parmigiana is dan ook een niet-bestaand Italiaans gerecht. Net zoals pasta Alfredo.

Wie is Alfredo?

De Italiaanse keuken heeft de gave om in overzeese gebieden spontaan nieuwe creaties te doen ontstaan waarvan de lokale bevolking denkt dat het heel authentiek is allemaal, maar vraag een native Italiaan wat het is en hij moet je het antwoord schuldig blijven. Ma chi è, Alfredo? (Wie is in hemelsnaam Alfredo?)

Hoe komt die vreemde Italiaanse kip dan in Australië? Laten we starten in Melbourne, de tweede grootste stad van het continent en thuis voor heel veel italo-australiërs. De Italiaanse gemeenschap van de staat Victoria is (met bijna 40%) de op een na grootste etnische groep van de regio (na de Anglo-Keltische Australiërs) en ook aan de rest van de Australische kusten zijn Ozzies met Italiaanse roots meer dan goed vertegenwoordigd.

In Sydney’s Italiaanse wijk Leichardt (dat klinkt niet Italiaans, maar is het wél). Zon, zee en strand en ze zijn daar! Die immense volksverhuizing heeft uiteraard meer te maken met economische motieven dan met het klimaat, maar laten we zeggen dat het idee van Melbourne of Sydney meer appelleert aan de gemiddelde Italiaan dan pakweg Oostende of Stockholm. Exodus naar Australië dus. En dat merk je overal.

Koffiecultuur

In Melbourne vind je veel authentieke koffiebars waar je even een ristretto aan de bar achterover kunt slaan. Je waant je zo in een lokale bar in een of ander Italiaanse stad, inclusief oude Italiaanse mannetjes die daar als onderdeel van het decor hun dag doorbrengen, volledig gekleed in lange broek mét hoed, niet gehinderd door de Australische hitte (hoewel die in Melbourne best meevalt).

In zowat Australische stad struikel je bijna over de vaste én mobiele koffiebars die een volledig arsenaal aan koffievarianten aanbieden. Een van die variëteiten is trouwens de Flat white*, een Australische uitvinding, want daar hebben ze Italië nog nooit van gehoord (tenzij bij Starbucks). Australiërs zijn heel nieuwsgezind en gedreven door nieuwe technologieën en innovatie, dus een eigen signature coffee kon niet uitblijven.

Geloof me, het is haast onmogelijk om in Australië slechte koffie te vinden. Dat viel me meteen op toen ik na bijna twee maanden terug in België kwam. Mamma mia! 9 van de 10 keer wanneer ik een espresso bestel (mét handgebaar waarbij ik mijn duim en wijsvinger bijna tegen elkaar aan druk), herhaalt de ober mijn bestelling met een vragend “een mokka’tje?” en vervolgens krijg ik dan een soepkom brakke koffie die nergens naar smaakt.

Ik ben bang dat ze ’t hier nooit gaan leren. Mijn hoop voor de koffiecultuur in dit land is volledig gevestigd op de koffiebars die je tegenwoordig gelukkig meer en meer begint te zien.

Maar kip dus …

Italiaanse klassiekers die … niet Italiaans zijn

Wie houdt er nu niet van de Italiaanse keuken? De populariteit van Italiaanse gerechten is weid verspreid in de hele westerse wereld (en zelfs daarbuiten). Zo populair dat er zelfs buiten het thuisland ‘Italiaanse’ gerechten opduiken die eigenlijk helemaal niet Italiaans zijn. Vooral in de Verenigde Staten waar eind 19^e en begin 20ste eeuw een grote groep Italiaanse immigranten neer streek ontstaan er heel wat fake Italian dishes.

Eccolà, een rondje ‘Italiaanse gerechten’ die je nooit zult vinden in Italië!

1. Chicken parmi(giana)

Met stip op nummer 1. Door de ozzies liefkozend ‘(chicken) parmi’ genoemd, vindt haar oorsprong in ‘melanzane alla parmigiana’, een van de grote klassiekers uit de Italiaanse keuken, bestaande uit laagjes kaas (parmiggiano en/of mozzarella), aubergine en tomatensaus.

Vandaag de dag vind je de chicken parmi op het menu van zowat elke Australische pub, maar de kip vond de weg naar down under na een omweg via de Verenigde Staten waar de melanzane alla parmigiana eerst werd aangepast naar veal (kalfsvlees) parmigiana, om dan vervolgens de oceaan over te steken en te transformeren in … tadaa … parmigiana met kip. En hop, een Australisch icoon was geboren.

2. Pasta Alfredo

Ook wel Fettuccine Alfredo. Deze pasta vindt in tegenstelling tot de ozzie-kip wél haar oorsprong in Italië, meer bepaald in Rome in 1908. Het gerecht werd gecreëerd door een Romeinse kok die een … euh … rijke pasta ontwikkelde voor zijn vrouw die op krachten moest komen na de geboorte van hun zoon … Alfredo. En rijk is het zeker.

Oorspronkelijk bereid met semola (griesmeel), boter en parmiggiano, later in het land van adoptie aangepast naar een versie met een heel romige saus op basis van room – die zag je vast niet komen, boter en vooràl veel kaas. Maar hoe geraakten de fettuccine van Alfredo helemaal aan de overkant van de oceaan? Blijkbaar werd het gerecht opgepikt door de toenmalige filmsterren Douglas Fairbanks en Mary Pickford die in Alfredo’s trattoria in Rome de chef’s signature dish aten en zo enthousiast waren dat ze het prompt introduceerden in thuisbasis Los Angeles. Daar werd het, mede dankzij de populariteit van het wonderkoppel, een nationale hit waardoor zelfs tot op vandaag pasta Alfredo een icoon is van de italo-amerikaanse cultuur. In Italia, invece, no. (In Italië daarentegen, niet echt).

In Italië zelf waren ze er blijkbaar minder enthousiast over, want buiten een enkeling in Rome heeft geen Italiaan er van ooit gehoord.

Wie zijn nieuwsgierigheid niet kan bedwingen, kan op de huidige twee locaties van het restaurant de oorspronkelijke fettuccine Alfredo  gaan proberen.

• Alfredo alla Scrofa – Roma – via della Scrofa, 104/a – 06 68806163 – alfredoallascrofa.com
• Il Vero Alfredo all’Augusteo – Roma – Piazza Augusto Imperatore, 30 – 06 6878734 – ilveroalfredo.it

3. Pepperoni, Baloney & Marinara

We zijn aanbeland bij de afdeling fijne vleeswaren. Hier gaat het niet zozeer om uitgevonden of geadapteerde gerechten, maar wel Italiaanse specialiteiten die na de oversteek van de Grote plas lost in translation zijn geraakt en verkeerd vertaald of geïnterpreteerd.

Dé classic American pizza is de Pepperoni pizza, een klassieke margherita pizza met … salami. Verwarring alom, want Italianen kennen peperoni (met één ‘p’) als paprika’s. Groenten dus en geen vlees. Allicht berustte de spraakverwarring op een misverstand en werd het foutief opgepikt in de Verenigde Staten na de grote immigratiestroom vanuit Italië naar het Beloofde land.

In dezelfde categorie: de Baloney sandwich! Een sandwich met een soort van fijngemalen worst, genre Mortadella, is nòg een van die American classics. Baloney is niet meer dan een verbastering van de naam Bologna waar de beroemde Mortadella-worst haar oorsprong vindt.
Fun fact: de Amerikaanse uitdrukking ‘baloney’ betekent ook zoveel als ‘onzin’ of ‘een broodje aap’, wat je wil.

Tot slot: de beroemde Italiaanse tomatensaus, de grondslag van zowat de volledige Zuid-Italiaanse keuken. Amerikanen kennen die als ‘marinara’, wat verwijst naar ‘alla marinara’ of zeemansstijl (cfr. zeelui zouden de eenvoudige saus op basis van tomaten, olijfolie, knoflook en kruiden eten bij hun pasta).

Maar Amerikanen die aan de Amalfitaanse kust een pasta alla marinara bestellen zouden wel eens verrast kunnen worden, want alla marinara verwijst in Zuid-Italië doorgaans naar vis en zeevruchten.

4. Lookbrood

Ik vermoed dat de fastfoodketen Pizza Hut er iets mee te maken heeft, maar allicht is dit een kip-en- het-ei-verhaal. Wie was er eerst? De niet-Italiaanse appetizer die in de VS wordt aanzien als authentiek Italiaans òf was het de pizzaketen die de trend zette?

Wie dan ook de schuldige is, lookbrood is niet Italiaans. Of toch niet op de manier dat Amerikanen dat denken. Het meest verwante gerecht is allicht de bruschetta, een stukje brood (ciabatta, geen baguette!) dat geroosterd wordt, eventueel ingesmeerd met wat rauwe knoflook en belegd met ingrediënten zoals tomaten, basilicum en wat olijfolie. Bruschette worden als antipasto geserveerd, maar bevatten vaak niet eens knoflook. Meer nog, er is een hele anti-knoflookbeweging in Italië.

Knoflook wordt, vooral in de grote steden, steeds vaker geweerd in de keuken. Er zijn zelfs restaurants in Milaan en Rome waar je gegarandeerd 100% knoflookvrij kunt eten. Geen knoflookbrood daar dus.

5. Spaghetti meatballs

Herinner je je de Disney classic Lady and the tramp nog? Die 2 hondjes die samen achter een bord spaghetti meatballs zitten en romantisch spaghettislierten slurpen?
Hate to be the party pooper, maar spaghetti met gehaktballen zal je in Italië niet zo makkelijk terugvinden. Spaghetti? Ja! Gehaktballen? Zeker! Alleen niet samen.

‘Polpette al sugo’ (gehaktballen in tomatensaus) worden wel als secondo (hoofdgerecht) op zich gegeten, vaak vooraf gegaan door spaghetti als primo (voor- of tussengerecht). Iemand in de VS vond het allicht een goed idee om die twee eens samen te gooien en er, opnieuw, een instant italo-american icon van te maken.
Opzet geslaagd, want ook de spaghetti meatballs is een gerecht waar menig italo-amerikaanse nonna trots in schept. Ik snap het ook wel, het is perfect comfort food! Ik maak me zelf ook wel eens schuldig aan spaghetti meatballs, waarbij ik op opvallend weinig weerstand stuit bij Mr. Italiano.

Meer nog: ik las een tijd geleden over een gezin dat elke vrijdagavond ‘Meatball Friday’ organiseert voor vrienden en familie. Wie zin heeft, laat weten dat hij/zij komt en schuift mee aan aan tafel.
Ik vind dat eigenlijk een geweldig goed idee en ik speel met het idee om ook zoiets te introduceren.

Want elk excuus is goed om samen rond de tafel te gaan zitten met familie en vrienden, toch?

Ken je zelf ook zo’n niet-Italiaans gerecht dat doorgaat voor een authentiek Italiaans gerecht of heb jij al eens fettuccine Alfredo of chicken parmi gegeten?
Laat het eens weten in de comments!

A presto!
Claire