It’s beginning to look a lot like Christmas …

En in mijn geval betekent dat drie weken lang feest. Dat komt zo: ik ben, op een week na, een kerstekindje, wat maakt dat ik week op week respectievelijk mijn verjaardag, Kerstmis en Nieuwjaar vier. December is feestmaand.

En ondanks dat ik geen winterfan ben, vind ik december toch supergezellig. Dit jaar is het allemaal wat anders dan anders (don’t mention the c-word), en ik heb het idee dat we allemaal nog meer dan anders uitkijken naar Kerstmis. Daarom staat mijn kerstboom al sinds eind november in vol ornaat in de living te pronken.

Ho Ho Ho! Basta!* (genoeg!)

Ligt je kerstoufit al klaar? Ik weet nog niet precies wat ik aan wil trekken, maar een ding staat vast: iets met veel stretch! En dat ik het nodig ga hebben. Want net als je denkt dat je met Kerst onmogelijk nòg meer kunt eten, is daar … dum-dum-dum … Natale italiano (Italiaanse Kerst)! En o ja, dat gaat er zwààr over.

De Italiaanse kerstperiode wordt officieel afgetrapt op 8 december met een feestdag in heel Italië: de immacolata concezione (de onbevlekte ontvangenis van Maria), ook wel Festa della Madonna.

Vanaf dan worden kerstbomen (alberi di Natale) opgezet, worden de addobbi (kerstdecoraties) bovengehaald, al dan niet vergezeld van de presepe (voorstelling van de kerststal, a big deal in het zuiden!), gaan de mercatini di Natale (kerstmarkten) open en wordt er druk overlegd en gediscussieerd over het kerstmenu. Of beter, de kerstmenu’s. Want het stopt uiteraard niet bij één. Abbondanza (overvloed) is the word. Italianen zitten graag lang aan tafel en 6 of 7 uur is geen uitzondering om la cena di Natale (kerstdiner) af te werken.

Het zal dit jaar een ander type Kerst worden, maar tijdens meer normale jaren lijkt Kerstmis wel een 3-dagen durend eetfestijn. Hier volgt het 3-dagenplan dat je veilig van 24 naar 26 december gidst. Uiteraard heeft elke familie zo wel zijn eigen tradities en eigenaardigheden, maar in grote lijnen gaat het zo:

Part I. La Vigilia di Natale (kerstavond)

24 december. Traditioneel wordt er de dag voor de religieuze feestdag geen vlees gegeten, om die reden wordt er op kerstavond vaak vis (of gevogelte) gegeten, maar zeker niet overal. Enkele klassiekers zijn onder meer tramezzini al salmone (driekhoekige boterhammetjes met zalm) en in het zuiden ook zeker de frittura di pesce (mix van gefrituurde vis en zeevruchten), gli spaghetti alle vongole (spaghetti met schelpjes) of linguine astice (linguine met kreeft).

Ga in eender welke Italiaanse stad de 24e naar de viswinkel, dan liggen daar honderden bestellingen op ijs, klaar om afgehaald te worden.

La vigilia wordt vooral met vrienden of het eigen gezin doorgebracht en start vaak al in de vroege namiddag. Het ideale moment om de regali di Natale (kerstcadeautjes) uit te wisselen! Persoonlijk vind ik kerstavond zeker zo gezellig als kerstdag zelf, omdat het die verwachting creëert van alles wat nog komen gaat (een beetje zoals vrijdagavond).

Part II. Natale (kerstdag)

25 december. The big day. Maak je klaar voor il pranzo di Natale (de kerstlunch) met de hele familie. Historisch was kerstdag, vooral in het zuiden, een van de enige dagen van het jaar waarop armere gezinnen ook eens dure gerechten en vlees konden eten.

De omstandigheden zijn veranderd, maar de traditie is gebleven. Daarom is de kerstlunch tot op vandaag een waanzinnig uitgebreide carnivore frenzy met soms wel tot 12 (!) gangen. Hier gaat de Weight Watchers-teller zwaar in het rood. Alle gangen worden netjes afgewerkt: van antipasti, over primi, naar secondi en uiteraard, niet te vergeten, i dolci.

Part III. Il giorno di Santo Stefano (2e kerstdag)

26 december. Je zou denken dat na die eetmarathon op kerstdag, Italianen de dag nadien een beetje op zichzelf zouden willen relaxen en de maag wat ontzien met hoogstens wat fruit en vooral veel Rennies. Think again. Tweede kerstdag wordt er vaak opnieuw een familielunch georganiseerd. Misschien niet zo uitgebreid als die van de dag ervoor, maar toch …

Dit is de dag waarop gli avanzi (de kliekjes) dapper terug worden bovengehaald. Niet om ze vervolgens in de magnetron op te warmen, nee nee, ze worden vakkundig herwerkt en creatief omgetoverd in nieuwe gerechten.

De kerstperiode wordt traditioneel afgesloten op il giorno della Befana, die op dezelfde dag valt als onze Driekoningen. La befana is een oude dame (een lieve heks) die op een bezem rondvliegt om cadeautjes rond te brengen bij de kinderen. Die hangen la calza (de kous, wat te vergelijken met een kerstkous) klaar op de avond van 5 januari zodat die gevuld kan worden met chocolade, snoep en speelgoed. Net zoals in België, is la Befana/Driekoningen de dag dat alle kerstdecoraties weer worden opgeborgen en iedereen vol goeie moed een fitnessabonnement aanschaft om de geleden schade te compenseren.

Italian Christmas en how to survive it

Eerlijk? Er is eigenlijk geen ontsnappen aan. Bereid je voor op een continue stroom van veel, meer en meest.
De beste tip die ik je kan geven is om je krachten te sparen. ’t Is een beetje als Rock Werchter: wil je het einde van 4 dagen festival halen, dan is de beste strategie om niet meteen op dag 1 al voluit te gaan.

Zelf ben ik niet zo’n zoetekauw. Iets waar ik me in Italiaanse kringen telkens opnieuw over moet verantwoorden. Wanneer ik de schaal zoetigheid zie passeren, begin ik me al uitvoerig te verontschuldigen ‘dat het er echt niet meer bij past’. En telkens opnieuw lijkt het een klap in hun gezicht.
Mijn schoonmoeder: No dolce?!
Ik: No, grazie.
Zij: Assaggia un po’! (Proef een beetje)
Ik: No grazie, sto bene. (nee dank je, ik ben ok).
Mr. Italiano moet vervolgens bijspringen en uitleggen dat ik niet zo van dolce hou en dat het echt niet ligt aan de selectie du jour. Volgens mij vinden ze dat verdacht.

Choose your battles. Sla gewoon over wat je zelf wat minder graag eet. Probeer van alles een beetje te eten, maar hou altijd in gedachten dat er nog meer volgt. Buona fortuna! (Veel geluk!)

Kerstdesserts

Panettone

Hét kerstdessert bij uitstek in heel Italië is de panettone, een type sponsgebak (met wat verbeelding kun je ’t een oversized muffin noemen). Ze komen traditioneel in een mooie papieren of kartonnen sierverpakking met lus. Ik adviseer om ver uit de buurt te blijven van supermarktvarianten (vooral die met geconfijt fruit, bweik!), maar een ambachtelijk gemaakte panettone van een bekende pasticceria gaat er altijd in. Dat is, als je nog een gaatje hebt. Panettone komt in veel verschillende varianten, met pistachenoten, chocolade en kokos, gedroogde vruchten, … you name it, they’ve got it.

Pandoro

De ‘natuur’-variant van panettone. Pandoro betekent letterlijk gouden brood, heeft een goudgele kleur en wordt gebakken in de vorm van een ster.

Panforte

Letterlijk ‘sterk brood’ en het heeft zijn naam niet gestolen. Een Toscaanse specialiteit die vooral in Siena terug te vinden is. Panforte komt in verschillende varianten, maar bevat altijd een mix van noten, honing, gedroogde vruchten en specerijen. Historisch een gerecht dat enkel met Kerstmis werd gegeten, maar tegenwoordig het hele jaar door te krijgen en bovendien een must voor vele toeristen die Siena bezoeken.

Struffoli

Deze mini-oliebolletjes zijn een Napolitaanse specialiteit. De kleine deegballetjes krijgen een laagje honing dat ze een krokant korstje geeft. Ze worden typisch bij de koffie geserveerd. Hapt lekker weg.

Torrone

De naam van dit dessert betekent letterlijk ‘grote toren’ en is gemaakt van honing en suiker (what else?), maar is eigenlijk een variant op het beter bekende Franse nougat. De bekende Toblerone-chocoladebar is gebaseerd op dit Italiaanse dessert. Afhankelijk van de regio is de torrone verrijkt met hazelnoten (noord) of amandelen (zuid).

De Via San Gregorio Armeno

In Napels is er een straat volledig gewijd aan de traditie van de presepe di Natale. In de Via San Gregorio Armeno vind je allemaal kunstenaars die handgemaakte presepe verkopen, gaande van aparte figuurtjes en decoratieve elementen tot volledige scenes.

De traditie van de presepe is a big thing in het zuiden en in heel Italië zijn er exposities en wedstrijden die de mooiste creaties verzamelen. Vooral in de regio Campania, en in het bijzonder in de hoofdstad Napels, vind je rond de kerstdagen verschillende presepe vivente, live opvoeringen van het kerstverhaal.

Ligt jouw kerstmenu al vast?

Buon Natale, ragazzi!

Kerstlingo