Voorbije zomer maakten we, op weg naar de Amalfitaanse kust, een stop in Rome om m’n vriendin Oxana een bezoekje te brengen. Samen met haar vriend Claudio woont ze in Trastevere, een van de hipste wijken van Rome. Aan de vooravond van Ferragosto (15 augustus is een officiële feestdag in Italië waarop het openbare leven volledig stil ligt) dronken we ons aperitivo bovenop hun dakterras, met zicht op de Tiber. Het was bloedheet, maar een licht briesje kon toch wat verfrissing brengen. Aah, happy days.

Stad in de stad

Good times were had en na ons avondje uit maakte ik met Mr. Italiano nog een passeggiata serale (een avondwandelingetje). Op weg naar ons hotel stopten we even in Vaticaanstad, wat basically niet meer is dan een straat en een groot plein, het Sint Pietersplein. Niet dat je er makkelijk aan voorbij zou lopen, want de Sint Pietersbasiliek (waar Vaticaanstad is rond gebouwd) was tot niet zo heel lang geleden de grootste kerk ter wereld. En geloof me, ze is werkelijk gigantisch.

Vaticaanstad is een enclave in de stad Rome, en ondanks de beperkte omvang is het officieel een staat. Meteen ook de kleinste onafhankelijke staat ter wereld. Hier vind je de HQ van de Rooms-Katholieke Kerk en ook de paus (il Papa) woont er.

Buiten de Sint Pietersbasiliek en heel wat cultureel erfgoed (sinds 1984 ook Unesco) heeft Vaticaanstad ook haar eigen organisaties en instellingen. Het is thuis voor de Zwitserse Garde (de Paus-politie), maar bijvoorbeeld ook een eigen bank, de Vaticaanse Bank.

Die laatste gaf al vaak aanleiding tot speculatie over banden met de maffia en ander minder fraai gezelschap. Want ’t is niet omdat er alleen maar nonnen en kardinalen wonen, dat er geen schandalen of shady zaakjes gebeuren. Au contraire. Vaticaanstad was door de eeuwen heen al vaker het toneel van misdaad, moord en verderf. Let’s dig in!

De verdwenen tiener

In 1983 verdween de 15-jarige Emanuela Orlandi in de buurt van het Vaticaan. Ze zou kort daarvoor in een grote zwarte auto zijn gestapt. Emanuela’s vader werkte voor de Vaticaanse Bank wat tot speculatie leidde over de reden van haar verdwijning.

Italianen zijn altijd in voor een goeie complottheorie en ze geloven maar al te graag dat het Vaticaan er voor iets tussen zat.

Tot op vandaag doen er allerlei verhalen de ronde over wat er met het meisje is gebeurd. Om de zoveel tijd flakkert de zaak weer op en wordt er opnieuw gezocht naar het lichaam van de tiener. In 2018 nog vonden bouwvakkers menselijke botten onder de vloer van de Heilige Stoel. En in 2019 werden er enkele graven op Vaticaans grondgebied geopend in de hoop daar de stoffelijke resten van Manuela aan te treffen. Beide opgravingen leidden echter tot niets. De zaak werd in 2020 officieel afgesloten. We hebben dus al een cold case.

Vaticaanmeisje

Dat de zaak op z’n minst intrigerend is, bewijst ook de wereldwijde interesse. Netflix maakte een docureeks over de verdijning. De serie Vatican Girl is nu te zien op de streamingdienst.

De moord op de paus

Habemus papam. Op 26 augustus 1978 werd Giovanni Paolo I (Johannes Paulus I aka De lachende paus) verkozen als nieuwe paus. 33 dagen later was hij dood.

Kwatongen beweren dat hij werd vermoord. Hij had te radicale, vooruitstrevende ideeën die niet in goede aarde vielen in het conservatieve Vaticaan. Zo was hij o.m. voorstander van contraceptie – sowieso a big no-no in Katholieke kringen – én maakte hij er een erezaak van corruptie binnen het Vaticaan aan te pakken.

De paus werd ’s ochtends dood in bed aangetroffen. De officiële versie luidt dat hij ’s nachts aan een hartaanval zou zijn gestorven, maar er waren verdachte omstandigheden die doen vermoeden dat de paus werd vermoord. Er waren beschuldigende vingers die in de richting van de (corrupte) Vaticaanse Bank wezen en ook de Vrijmetselaars werden verdacht van de moordaanslag.

Net als in de film

In The Godfather III (1990) wordt er duidelijk verwezen naar de zaak en wordt er gesuggereerd dat corruptie binnen de Vaticaanse Bank aan de basis zou liggen van de aanslag op de paus.

Maffia avant la lettre

De serie The Borgias liet al niet veel aan de verbeelding over. Het celibaat was een wel heel rekbaar begrip voor meer dan één paus. Minnaressen en zelfs volledige gezinnen (inclusief echtgenote en kinderen) waren geen uitzondering en enkele eeuwen geleden eerder regel dan uitzondering.

Paus Alexander VI (né Rodrigo Borgia) manipuleerde en domineerde de hele boel rondom zich. Daarnaast leidde hij ook een succesvolle family business waarbij hij zijn kinderen als belangrijke pionnen inzette in zijn strategische spel. Overspel als ontbijt. Afpersing voor lunch. Moord bij het diner!

De nogal kleurrijke familie Borgia wordt in het bijzonder herinnerd voor haar corruptie. Er wordt zelfs gezegd dat ze de eerste criminele familie was die later zou evolueren in de maffia. Van horen zeggen, hé.

De Vaticaanse Bank

Het Instituut voor Religieuze Werken. Zo heet de Vaticaanse Bank officieel. Maar ze is niet helemaal zuiver op de graat. Veel van de schandalen binnen het Vaticaan zijn gelinkt aan de Bank. Zo ook nog in 2013. Toen een hoge pief van de Vaticaanse Bank, samen met een voormalige spion, met een privé-jet 20 miljoen euro probeerde Italië binnen te smokkelen. 007 is er niks tegen.

Of in 1982 , toen aan de Blackfriars-brug in Londen het lichaam van Roberto Calvi, ook wel ‘God’s bankier’, werd aangetroffen. Calvi was voorzitter van een Milanese bank waarin het Vaticaan de belangrijkste aandeelhouder was. Hij werd veroordeeld voor grootschalige witwaspraktijken waarna hij zijn snor af schoor en naar Londen vluchtte. Maar het mocht niet baten, want zelfs zonder snor werd hij vermoord en opgehangen aan een brug. Een goed idee voor een film, wat ook Francis Ford Coppola dacht, want hij verwerkte dit historisch feit in The Godfather III.

VatiLeaks

In 2012 werd er een reeks vertrouwelijke documenten naar de pers gelekt waarin tal van schandalen binnen het Vaticaan aan het licht werden gebracht. Corruptie, witwaspraktijken, een geheim homoseksueel netwerk, chantage,  … enfin, allemaal deugdzame praktijken die je niet meteen zou verwachten in een katholieke omgeving. De klokkenluider van dienst was de perssecretaris van het Vaticaan die kort daarna werd gearresteerd en veroordeeld.

Soms is de realiteit gekker dan fictie. Ik keek pas naar de Netflix-serie Suburra en plots leek het scenario van banden tussen het Vaticaan en de maffia niet eens zo onwaarschijnlijk! Aanrader trouwens, die serie.

Op het witte scherm

Het Vaticaan is altijd al het onderwerp geweest van veel speculatie, mysterie en complottheorieën. Een dankbare bron voor literatuur en films. Ik noemde er hierboven al enkele. De tv-reeksen The Borgias en Suburra en ook de film The Godfather III stelden wanpraktijken binnen het Vaticaan aan de kaak. Uiteraard zijn er nog veel meer. De boekenreeks rond The Da Vinci Code van Dan Brown (later ook verfilmd met Tom Hanks) bijvoorbeeld. Een mix van symboliek, Vrijmetselarij en het Christelijk geloof vormden de basis voor een literaire thriller. Recent kwam HBO nog met de reeks The Young Pope (met een nogal onconventionele Jude Law als paus) over de relatie tussen de paus en zijn therapeut. Want pausen zijn ook maar mensen!

Dus de volgende keer dat je in Vaticaanstad bent, bedenk je dan eens wat er allemaal al gebeurd is … of wat zou kunnen gebeurd zijn. Food for thought!

A presto, ragazzi!