Made in Italy: #2 de Piaggio Vespa

Heeft Netflix toch wel niet speciaal voor mijn post van deze week een film gelanceerd over Enrico Piaggio? Tenminste, zo leek het, want deze post stond als tweede in een reeks van 5 designiconen uit de 20e eeuw al even ingepland. De echte mijnheer Piaggio was net iets minder fotogeniek dan zijn vertolker in de film, maar hij heeft wel degelijk de scooter uitgevonden die vandaag  nog steeds onlosmakelijk verbonden is met ‘la dolce vita’. Tenminste, dat is waar wij het vandaag mee associëren, maar dat was ooit helemaal anders.

Dat kwam zo: na WO II lag Italië, net als de rest van Europa, letterlijk en figuurlijk in puin. De industrie had zware klappen gekregen tijdens de oorlog en de economie moest terug op gang getrokken worden. Italië moest zichzelf heruitvinden!

Er was uiteraard weinig geld en de meeste mensen konden zich in die tijd geen auto veroorloven, maar er was werk te doen, véél werk. En dus sprong Enrico Piaggio in het gat in de markt en kwam in 1946 met een democratisch vervoersmiddel op de proppen dat wél betaalbaar was en binnen het bereik van quasi elke Italiaan lag: de Vespa.

Vliegtuig wordt scooter

Enrico had niet veel kaas gegeten van het bouwen van motors, zijn Piaggio-fabriek in Toscana maakte vooral vliegtuigen tijdens de oorlog, maar hij moest wel een nieuwe bestemming voor zijn fabriek vinden. Met de hulp van zijn ingenieur Corradino D’Ascanio ontwikkelde hij een volledig nieuw type van motorfiets, een scooter waar mannen én vrouwen, jong en oud, mee konden rijden. Het nogal bijzondere design van de scooter werd deels bepaald door het materiaal wat voorhanden was in zijn fabriek (zo waren de kleine wielen oorspronkelijk de wielen van het landingsgestel van een vliegtuig), maar ook door de achtergrond van D’Ascanio die vooral gespecialiseerd was in aeronautisch design, vliegtuigen en helikopters dus.

Over wespen en bijen

De naam Vespa is niet meer dan het Italiaanse woord voor wesp. Het typische motorgeluid van de scooter én het unieke design deden blijkbaar meteen denken aan het zoemende insect, de wesp. Later breidde de insectenfamilie nog uit en kwam er ook een Ape (a-pee) wat ‘bij’ betekent.

De Ape is het schattige ‘speelgoed’voertuig wat zo typisch is voor Italië. Het is niet meer een (50 CC) Vespa met een extra wiel en een laadbak achteraan, al dan niet overdekt. Vooral bakkers en kleine voedingshandelaars tuffen nog vrolijk rond met hun driewieler.

Iedereen op de motor

De grootste revolutie was toch wel het comfort dat de nieuwe scooter bood. Een motor was tot voor kort een nogal spartaans vervoermiddel, enkel weggelegd voor stoere mannen die het niet erg vonden om flink vuil te worden. Maar Piaggio’s scooter maakte het ook mogelijk voor vrouwen (die in die tijd liever niet al te veel blote benen lieten zien) om met een motor te rijden. Met de brede, lage basis was het makkelijk opstappen en met de gigantische (niet zo aerodynamische) front van de Vespa kreeg stof en modder bovendien geen kans. Zo konden heren én dames stijlvol gekleed naar het werk.

Nu kopen = later betalen

Aanvankelijk was de scooter geen groot succes. Vergeleken met een auto mocht hij dan wel goedkoop zijn, maar voor veel mensen bleek hij toch nog te duur om zomaar van de ene dag op de andere te kopen. Daarom besliste Piaggio dat je zijn scooter ook op afbetaling kon kopen, wat op dat moment helemaal niet zo courant gebeurde als vandaag de dag. Zijn marketingafdeling deed haar best, maar het beoogde succes bleef in eerste instantie uit.

Vacanze Romane

Toen in 1952 William Wyler een film kwam opnemen in de beroemde Romeinse filmstudio’s Cinecittà bleek dat de uitgelezen kans om de Vespa te introduceren bij het grote publiek. Ze kregen de regisseur zo ver dat in de film ‘Roman Holiday’ een Amerikaanse journalist (Gregory Peck) en een prinses under cover (Audrey Hepburn) verliefd rondreden op een Vespa tegen het decor van de belangrijkste landmarks van Rome. Het was een schot in de roos en de verkoop van de kleine scooter schoot meteen de hoogte in. Iedereen wilde er één.

De rest is geschiedenis. Ondertussen werden er wereldwijd meer dan 18 miljoen Vespa’s verkocht en het is nog steeds een van de best verkopende merken onder de scooters. Het design is vrijwel onveranderd gebleven, zij het dan wat meer gestroomlijnd en afgerond de dag van vandaag.

Met de Vespa kan het allemaal

De Vespa was meer dan een gewoon vervoermiddel. Het was ook een droom, een middel om een mooier en spannender leven te leiden. Tenminste, als je de reclame mocht geloven. Door de jaren heen werden er voor de Vespa enkele spraakmakende reclamecampages gemaakt die steevast werden geassocieerd met meer vrijheid, avontuur en emancipatie.

Vooral dat laatste werd erg uitgespeeld in de jaren ’50 en ’60. Buitenshuis werkende vrouwen vormden een belangrijke doelgroep voor Piaggio en daar werd flink op ingespeeld. Pin-ups, pitspoezen, maar ook verpleegsters en ‘girls next door’ werden opgevoerd in advertenties die allemaal dezelfde boodschap brachten: met de Vespa kom je nog eens ergens én je krijgt er meer vrijheid door. En dat in land met toch redelijke conservatieve rolpatronen. Eind jaren ’60 kwam Piaggio met de slogan ‘con Vespa, si può’, of ‘met de Vespa, kàn het (allemaal).’ Geef toe, dat klinkt uitnodigend!

Ook dit jaar pikt Piaggio terug in op een oude slogan met ‘Vespizzatevi!’, een uitgevonden woord dat zich vrij laat vertalen tot ‘Start to Vespa!’. De merknaam Vespa heeft zich in 75 jaar zelfs in de Italiaanse taal geworteld.

Vespa 75 jaar

Dit jaar, in 2021, mag de Vespa 75 kaarsjes uitblazen. Voor de gelegenheid werd er ook speciale limited edition uitgebracht. De echte Vespa-fan (aka Vespist) zweert bij de Vespa Special en haalt zijn neus op voor de nieuwe generatie Vespa’s omdat die niet meer de échte Vespa’s zijn. Voor de Vespist is de Vespa PX het laatste model dat nog in de echte traditie van de Vespa werd gemaakt. Maar laat je dat vooral niet tegenhouden mocht je zelf een van een Vespa dromen. Vespa’s zijn tegenwoordig vol-automatisch, wat een pak veiliger is, en ook comfortabeler dan de oudere modellen.

Voor mij gaat er persoonlijk niets boven een Vespa-rit langs de Amalfitaanse kust op een warme zomerdag, zeelucht in de neus en de brandende zon op je huid. Binnenkort is het weer zover … Vespa-tijd! Andiamo!

A presto!
Claire