Arpeggio. Dat was mijn favoriete Nespresso-koffie. En ook de Caramelito voor mijn dagelijkse caffélatte. Al zal ik dat laatste publiek ontkennen, want het is een van mijn guilty pleasures. Ondertussen ben ik geconverteerd en drink ik thuis alleen nog (het Napolitaanse) Caffé Borbone – kost de helft van Nespresso, dus wie een economisch alternatief zoekt voor capsulekoffie, hier is je kans. You’re welcome.

Nu drink ik thuis niet zo heel veel koffie (twee of drie per dag volstaat) maar als ik in Italië ben, dan raast er een continue caffeine-rush door mijn lijf. Dat komt zo: voor Italianen is prendere un caffé (een koffie nemen) een sociaal-cultureel gegeven. Dat begint al ’s ochtends vroeg, nog voor ze naar kantoor gaan. Dan wordt er een eerste stop gemaakt in de bar voor een caffé. Koffietje drinken, praatje maken, … En dat ritueel herhaalt zich de hele dag door. Een korte pauze? Koffie! Even snel een kwartiertje bijpraten met een vriend? Koffie! En voor je ’t weet, sta je toch al gauw vier, vijf keer per dag in een koffiebar.

En dan heb ik het nog niet eens over thuis.

Koffie als uitje

Nu zijn ze niet meer weg te denken, maar vroeger in lang vervlogen tijden, hadden mensen geen koffie-apparaten thuis (tenzij je zelf een koffiebranderij had, dan wel).

Koffie drinken gebeurde uitsluitend buitenshuis. Meteen ook een reden om even de drukte van thuis te ontvluchten. Tenminste, dat was het geval voor mannen.

De weinige dames die al eens een koffietje gingen drinken waren een echt toonbeeld van emancipatie. Koffie was een redelijk nieuwe uitvinding en werd geassocieerd met kracht, snelheid en actie en was behoorlijk opwindend en modern in het begin van de vorige eeuw.

Science fiction in de keuken

In 1933, tussen de twee wereldoorlogen in, kwam de Italiaanse ingenieur Alfonso Bialetti met de eerste koffiepot voor thuis op de markt. Je zou denken dat dat niet zò revolutionair was, maar dat was het wel. Het had een grote impact op de manier van koffie maken. Met als gevolg ook een revolutie in het dagelijkse leven van Italiaanse huishoudens.

Bialetti gebruikte aluminium voor zijn nieuwe koffiepotje en noemde het de ‘Moka Express’. De naam ontleende hij aan de Jemenitische stad Mocha waar Arabische koffiebonen werden verhandeld. Vaak afgekort tot gewoon Moka.

De Moka groeide uiteindelijk uit tot de natte droom van elke marketeer, want het nieuwe koffie-apparaat vond de weg naar zowat 90% van de Italiaanse fornuizen en werd daarmee een vast onderdeel van de Italiaanse keukenuitrusting. Het creëerde een ware koffierevolutie. En de Moka? Die werd zelfs een instant design-icoon. De naam van haar uitvinder, Bialetti, wordt tot op vandaag geassocieerd met de Moka en is zelfs een soortnaam geworden (zoals Kleenex, Kodak of Bic). Het logo staat dan ook redelijk prominent op het koffiepotje.

Koffie voor iedereen

In het begin van de 20e eeuw werd er in Italië koortsachtig gezocht naar een manier om het espresso-systeem (met water onder druk) uit de koffiebar te domesticeren, maar dat bleek nog niet zo eenvoudig. Tenminste, toch niet voor Gianni met de pet. De meeste uitvindingen waren redelijk duur en dus niet voor iedereen.

Bialetti liet zich op een creatief moment inspireren door de Italiaanse huisvrouw. Vooral door de manier waarop die destijds de was deed. Het kokende sop waarin ze de kleren waste, werd via een centrale pijp in het bassin telkens opnieuw verspreid over de was. De warmtebron onder het bassin creëerde overdruk waardoor het hete water, alle regels van de zwaartekracht negerend, naar boven werd gestuwd.

Het idee was even simpel als geniaal. Hij won hiermee uiteindelijk de race for coffee met zijn ondertussen beroemde aluminium koffiepot.

Aluminium werd massaal gebruikt in de oorlogsindustrie, wat goed van pas kwam. Het stond ook symbool voor moderniteit, technologie en vooruitgang. Een echte sign of the times, voelbaar in technologie, maar ook in de Kunst, bijvoorbeeld in de (Italiaanse) kunststroming van het Futurisme. Wel, Bialetti deed het met koffie.

Het perfecte huwelijk

Zijn uitvinding was dan ook het gedroomde huwelijk tussen koffie en aluminium en bovendien heel betaalbaar.

De claim voor zijn uitvinding was dat zelfs het kleinste kind goede koffie kon maken met zijn apparaat en dat iedereen nu ook ‘in casa un espresso come al bar’ (een espresso thuis, net zoals in de bar) kon drinken.

Design-icoon

Tot op vandaag is Bialetti’s originele design redelijk ongewijzigd gebleven. Het tweedelige, achthoekige ontwerp is onmiddellijk herkenbaar en bovendien gepatenteerd. Kortom, zie je een moka-pot die geen acht zijden heeft, dan is het simpelweg geen Bialetti.

Er zijn heel veel namaak moka’s op de markt, maar die zijn niet zo mooi als de echte! Bovendien blijft het handvat van de koffiepot koel, wat bij andere merken vaak niet het geval is. Naast het achthoekig design, herken je de Moka ook aan de Bialetti-mascotte, het mannetje met de snor dat op de zijkant van de Moka prijkt.

Bialetti’s Moka Express is ook nu nog een gerespecteerd Italiaans icoon. In een recent onderzoek rond Italiaans design stond de Moka Express op de 5e plaats in de lijst van 20e eeuws design (Made in Italy). En de Moka verkeerde daar in goed gezelschap. Hij werd geflankeerd door onder andere de Fiat 500 (1957), de Vespa (1946) en ook nog … Nutella (1964), dat de eerste prijs won!

Moka in de 21e eeuw

Hoewel de Nespresso met haar praktische capsules keukens wereldwijd heeft veroverd, heeft de Moka nog altijd een vast plaatsje in veel huishoudens, vooral in Europa en Zuid-Amerika.

Zelf heb ik er ook een, al gebruik ik die vooral in noodgevallen (lees: wanneer het koffieaparaat stuk is). Maar soms ook gewoon uit nostalgie. De Moka komt in vele verschillende formaten, gaande van 2 kopjes tot wel 18.

Je gebruikt de Moka op een klassiek gasfornuis, maar er bestaan ook Moka’s die aangepast zijn voor inductie- en elektrische vuren. Belangrijk is dat je nooit, maar dan ook nooit een Moka met schuur- of afwasmiddelen mag proper maken.

Made in Italy

Enkele jaren geleden was er sprake van dat de productie van de Moka Express zou worden stopgezet. Niet langer rendabel. Allemaal de schuld van de Zwitsers met hun Nespresso. En dan is het wel een beetje sneu dat uitgerekend George Clooney (Who else?), notoir Italy lover, indirect mee verantwoordelijk zou zijn voor het verdwijnen van een Italiaans icoon.

Het is onduidelijk of ze nog steeds in Italië worden geproduceerd. Ik vond op de verpakking van mijn Moka Express nergens een vermelding van het land van productie.

De barcode op de doos is wel degelijk Italiaans (startend met het nummer 80), maar dat is blijkbaar niet altijd een garantie dat het product ook effectief in dat land werd geproduceerd.

Voorlopig kan je ze overal nog vlot verkrijgen, maar de geruchten over het verdwijnen van de Moka blijven aanhouden, dus als je er nog eentje wil, dan is nu het ideale moment om er een te kopen. Zo haal je een icoon van Italiaans design in huis én eentje dat een pak goedkoper is dan een Vespa of een Fiat 500!

Heb jij thuis nog een Bialetti Moka Express? Laat het eens weten in de comments!

A presto!
Claire