The Crown. The Queen’s Gambit. Bridgerton. Als je wel eens Netflix kijkt, is de kans groot dat je tenminste een van deze drie series hebt bekeken. In tijden van pandemie blijkt dat namelijk een fijn tijdverdrijf. Ik heb ze zelf alle drie al bekeken en oh lordy, wat een guilty pleasure was die Bridgerton me toch, zeg! #teamdukeofhastings.
Iets minder frivool zijn de Italiaanse ‘maffiareeksen’ (als ik dat zo mag noemen) die je nu op Netflix kunt bekijken.

De serie La Piovra (de octopus) die in de jaren ’80 op tv te zien was, gaf het startschot voor een genre dat een breed publiek aansprak. Dé maffia was voor veel mensen een nogal abstract concept dat vaak wat geromantiseerd werd. Met dank aan Marlon Brando als hoofd van de stijlvolle Corleone-familie. Maar het echte leven is geen Hollywoodfilm. Dat weten mensen die in het dagelijkse leven worden geconfronteerd met de maffia maar al te goed. Dé maffia is een verzamelnaam voor de georganiseerde misdaadfamilies die vooral actief waren in Zuid-Italië en Sicilië. Ik zeg waren, want vandaag de dag zit de maffia wereldwijd verspreid. Ze hebben ze pionnen op strategische plaatsen en zijn goed vertegenwoordigd in heel wat bedrijfstakken en de politiek. Michael Corleone was blijkbaar niet de enige die volledig ‘legit’ wilde gaan.

Foute vrienden

De Italiaanse maffia (mafia met één ‘f’ in het Italiaans) kan je in vier grote groepen onderverdelen. De bekendste is de Siciliaanse maffia, ook wel gekend als de Cosa Nostra (onze zaak). Hiertoe behoorde ook de fictieve Corleone-clan in The Godfather.

De Cosa Nostra is uitgegroeid tot hét symbool van dé maffia, maar ze zijn dus niet alleen.
Ik denk dat ze zo bekend zijn geworden omdat vele Sicilianen destijds zijn geëmigreerd naar de VS en zo met de Italo-Amerikaanse cultuur verweven zijn geraakt.

Maar op het vasteland heb je ook nog Napels, thuisbasis van de Camorra. In Calabrië de ‘Ndrangheta (oud-Griekse etymologie die duidt op mannelijkheid en heldhaftigheid) en iets minder gekend, de Sacra Corona Unita – scoren met zo’n naam in covid-tijden! – die terreur zaait in Puglia.

Over die ‘Ndrangheta heb ik trouwens nog een interessante luistertip, Leven met de maffia, een podcast gemaakt door NPO. Het gaat over de opvallende band tussen de Calabrese maffia en Nederland. In de podcast hoor je waarom de ‘Ndrangheta zo sterk is en hoe ze in de laatste twintig jaar de plaats van de Siciliaanse maffia heeft overgenomen.

Maar ik wilde het nu even hebben over de maffia op het grote en op het kleine scherm.
Cameras rolling? 1, 2, 3 and … action!

1. Gomorra

Een van de bekendste reeksen in het genre is Gomorra, een serie gebaseerd op de film Gomorra. De film was op haar beurt gebaseerd op het gelijknamige boek uit 2006. Het is een bijzonder realistisch en weinig fraai beeld van de strijd tussen rivaliserende Camorra-clans (de Napolitaanse maffia), waarbij de wereld uit The Godfather wel een ponykamp lijkt.

Dat het wel heel dicht bij de realiteit kwam, bleek toen auteur (en journalist) Roberto Saviano doodsbedreigingen kreeg, naar aanleiding van zijn artikelen en zijn boek over de Camorra. Uiteindelijk kon hij niet anders dan tijdelijk onder te duiken. Sindsdien staat hij onder voortdurende bewaking van politie. De Napolitaanse maffia was duidelijk not amused.

Wie nu niet meer naar Napels durft, kan ik geruststellen! De maffia is slim genoeg om geen toeristen te viseren. Ze begrijpt dat toerisme geld naar de stad brengt, dus de kans dat je in de vuurlinie van de Camorra terechtkomt is redelijk klein. Bovendien zijn ze vooral actief in de buitenwijken (met name Scampia en Secondigliano). Buurten van de stad waar geen toerist komt. Net zoals in elke grote stad zijn er in Napels veilige en minder veilige buurten.

Nylon en neonlicht

Heel opvallend aan de serie vond ik hoe lelijk alles is! Geen mooie en stijlvolle interieurs, geen zijden pakken of Maserati’s. Wel nylon trainingspakken, uitgewoonde woonblokken, slechte haircuts en veel neonlicht. Dat alles samen geeft je als kijker een heel ongemakkelijk gevoel. Maar dat is allicht de bedoeling. Mission succeeded!
Een aanrader voor wie zijn Napolitaans slang graag wat bijspijkert. Sta’ senza pensier’ (in het Italiaans: non ti preoccupare) of ‘Maak je maar geen zorgen’ (maar dat moet je als personage vooral wél doen in deze serie wil je het einde van de aflevering halen).

Gomorra seizoenen 1 t/m 5 zijn nu te zien op Netflix en ook beschikbaar via Lumière series.

2. Suburra

Alleen al de titel doet vermoeden dat het iets met Gomorra heeft te maken. Zeer gelijkaardig fenomeen, want ook deze serie is gebaseerd op een eerdere verfilming uit 2015 van het boek Suburra.

We verhuizen van Napels naar Rome, waar de maffia een stevige vinger in de pap heeft in het Vaticaan en de lokale politiek. Een van de lokale families wordt voortdurend voor de voeten wordt gelopen door een Sinti (zigeuner)-familie. De interieurs van die laatste zijn episch en geven het woord kitsch een volledig nieuwe dimensie!

Bling bling

De inspiratiebron voor al dat goud en glitter is een echte zigeunerfamilie: de Casamonica-clan. Je moet het zien om het te geloven. Ook het ‘huis’ waar de familie Anacleti in de serie resideert is redelijk hallucinant, want continue gevuld met tientallen mensen. Wonen die daar allemaal? Geen idee, maar ’t is my worst nightmare!

De serie is nét iets minder brutaal, de personages nét iets beter gekleed en aaibaarder. De dynamiek tussen de verschillende partijen is wat subtieler en vriendelijker. En De Eeuwige Stad is een veel mooier decor dan de gore achterbuurten van Napels.

Suburra is de naam van een van de oudste en meest drukbevolkte wijken in het oude Rome en stond bekend om haar … euh … recreatief plezier. Klein detail: het verhaal is gebaseerd op waargebeurde feiten …

Suburra seizoenen 1, 2 en 3 zijn nu te zien op Netflix.

3. ZeroZeroZero

Ik heb deze serie zelf nog niet gezien, maar ze staat wel op mijn lijstje (en gelukkig ook op de harde schijf van mijn Digibox). Van dezelfde makers als Gomorra gaat de serie dit keer niet over de Napolitaanse Camorra, maar wel over een Calabrese ‘Ndrangheta-clan die actief is in de drugsmokkel tussen Zuid-Amerika en Italië. Een machtsstrijd tussen de maffia en de Mexicaanse drugkartels. Niet echt iets om in verstrikt te geraken, quoi.

ZeroZeroZero was een tijdje geleden te zien op vrt.nu en is nog steeds beschikbaar via Lumière series.

4. Lo spietato

Nog op Netflix, maar dit keer een film. Het waargebeurde verhaal van Lo spietato (de meedogenloze) over the rise and fall van Santo Russo. De Calabrese jongen verhuisde in de jaren ’70 met zijn familie naar Milaan en neemt daar de lokale maffia over. Op zijn sokken.

Doet een beetje denken aan Martin Scorscese’s Goodfellas. De stijl en verteltrant zijn heel gelijkaardig en ook de zwartkomische sfeer is herkenbaar. Veel snelle wagens, coke en geweld, maar alleen al het eighties set design (Milaan!) is de moeite waard om hem te bekijken.

En Riccardo Scamarcio in de hoofdrol helpt ook. Toffe soundtrack ook met een themesong die sindsdien een vaste plaats in mijn playlist heeft.

5. La mafia uccide solo d’estate

Opnieuw een film, geschreven door Italië’s wonderkind Pif (Pierfrancesco Diliberto). De film vertelt vanuit het standpunt van een jongetje dat opgroeit in een heel banaal gezin. Over de geweldadige aanslagen van de maffia in Palermo eind jaren ’70.

Het zware thema wordt gerelativeerd door het originele vertelperspectief en de film is een afwisseling van historische feiten (door echte nieuwsberichten), doorweven met de dagelijkse gebeurtenissen in een doorsnee gezin.

Komkommertijd

De titel La mafia uccide solo d’estate (de maffia doodt enkel ’s zomers) is een uitspraak van de vader van Arturo die zijn zoon geruststelt wanneer die de straat niet meer op durft na de laatste aanslag in Palermo.

De achterliggende betekenis is dat politici en politie tijdens de zomermaanden onderbemand zijn en misdaad dus (bijna) vrij spel heeft.

PIF hangt een wel heel bijzonder beeld op van de bekende maffiakopstukken uit die tijd. Salvatore ‘Totò’ Riina en zijn ‘familie’ worden als oliedom en lomp afgeschilderd, terwijl het natuurlijk meedogenloze killers waren.

Operatie Schone handen

’t Was ook Totò Riina die verantwoordelijk was voor de aanslagen op onderzoeksrechters Borsellino en Falcone in 1992. Met die aanslagen kwam er ook een einde aan de gewelddadige periode die Palermo decennialang kende. De aanslagen op de boegbeelden van The war on maffia schudde de Italiaanse politici en politie eindelijk wakker, want er werd een grootscheepse actie (Operatie Schone Handen) opgezet die uiteindelijk zou leiden tot de arrestatie van de Siciliaanse maffiabazen.

Fun fact: Totò Riina is geboren in het Siciliaanse dorpje Corleone, ha!

De film dateert van 2013, maar in 2016 maakte PIF zelf ook een afgeleide serie met (tot dusver) twee seizoenen. De serie is te bekijken op Disney+ en is uiterst amusant!

Meer weten over Salvatore ‘Totò’ Riina? Dan kun je ook nog de 6-delige serie Il Capo dei capi (de Boss van de Bosses) bekijken – ook gekend als Corleone.

Ook fan van maffiaseries? Welke is jouw favoriet?
Laat het eens weten in de comments!

A presto
Claire